796) المسافة الشرعية في السفر هل هي زمانية أم مكانية؟

اخیراً مطلع شدم مقاله «المسافة الشرعية في السفر هل هي زمانية أم مكانية؟» در «مجلة‌ الاستنباط»‌ در نجف اشرف شماره 11، سال پنجم، سال 1442ق/ 2021 م، ص 97- 136 منتشر شده است. دیدگاه نگارنده زمانی بودن ملاک است. نتیجه این پژوهش در مسائل متعدد دیگر و دفع برخی شبهات نقش مهمی دارد.

گفتنی است این مقاله به فارسی کامل‌تر از عربی است و پیش‌تر در همین وبلاگ منتشر شده است. (7-11-1399)

المسافة الشرعية في السفر هل هي زمانية أم مكانية؟

q السيد محمدحسن الجواهري([1])

خلاصة البحث:‏

من المسائل الفقهية المهمّة تعيين اللحاظ في ضبط المسافة الشرعية هل هي زمانية أو مكانية. ‏وقد كُتبت في هذا الشأن مقالات عديدة وتناولها كثير من الفقهاء في دروسهم في مرحلة البحث ‏الخارج، لكن الخلاف ما زال قائماً ولم يكتمل الحوار العلمي في هذه المسألة أو لم يتّضح بعدُ بكلّ ‏أبعاده، والسبب الرئيس هو الغموض الموجود في الروايات وتعارضها وسعة التفسيرات المختلفة ‏لها، وبالطبع وجود بعض نقاط الضعف في تفسيرها. يركّز الباحث في هذا المقال على روايات ‏الباب، ويُحاول مناقشة بعض ما استُشهِد به على وجه الخصوص من زاوية جديدة وتجلية بعض ‏اللوازم السلبية لذلك، بعد المرور ببعض الاُصول الموضوعة من المباحث الأصولية ذات الصلة ‏وكذلك بعد دراسة أقوال العلماء. وفرضية الباحث هي أنّ الزمان هو المعيار للمَرْكبات سريعة ‏الحركة المعتادة في عصرنا، والتي لا محالة تقطع أكثر من ثمانية فراسخ في اليوم.‏

الكلمات المفتاحية: ‏

المسافة الشرعية، بياض يوم، مسيرة يوم، ثمانية فراسخ، السفر الشرعي

المقدّمة (في تشخيص المفاهيم والموضوع البحث)‏

مسألة المعيار الزمني أو المكاني للسفر الشرعي واسعة النطاق ولها تأثير كبير في

---

([1]) عضو الهيئة العلمية في معهد الثقافة والفكر الإسلامي ـ قم المقدّسة؛ ‏[e-mail].

ادامه نوشته

مسافت شرعی، زمانی یا مکانی؟

مقاله ذیل در باره ملاک مسافت شرعی نگاشته شده و دیدگاه نگارنده ملاک زمانی است. مطالعه مقاله ذیل به غیر طلاب و پژوهشگران حوزه فقه توصیه نمی‌شود.

این مقاله با تقویت توضیحات رجالی (که به دلیل ضیق مجال از ورود تفصیلی خودداری شده است) می‌تواند الگویی برای آموزش در سطوح عالی فقه باشد؛ بدین شیوه که اساتید محترم خارج فقه مسائلی را برای طلاب مشخص کنند و طلاب به شیوه ذیل و البته کمی تفصیلی‌تر مسائل را به صورت اجتهادی نگاشته و در کلاس درس عرضه کنند تا مورد نقد قرار گیرد. به باور نگارنده اتخاذ این شیوه میانبری به قوه اجتهاد است.

این مقاله به زبان عربی در مجله وزین «مجلة‌الاستنباط (فصلیة تعنی بعلوم الفقه و الاصول و الحدیث)»، النجف الاشرف، شماره 11، سال پنجم، ربیع 1422ق/ 2021 م منتشر شده است.

************************************

مسافت شرعی، زمانی یا مکانی؟

سیدمحمدحسن جواهری

چکیده: یکی از مسائل مهم فقهی زمانی یا مکانی بودن مسافت شرعی است. در این باره مقالات متعددی به نگارش درآمده و فقهای مشهور بسیاری در دروس خارج فقه خود به آن پرداخته‌اند، لیکن اختلاف همچنان برجاست و گفتمان علمی در این خصوص هنوز به پایان نرسیده است. نگارنده با بررسی مقالات و مکتوبات موجود در این باره، به این نتیجه رسیده که اولاً: عمده اختلاف فتاوی به جمع‌بندی و تفسیر روایات باب باز می‌گردد و نه قواعد اصولی مورد استفاده در مسئله و ثانیاً: روایات باب آن‌گونه که در خور آن است، مورد تفسیر و توجه قرار نگرفته‌اند و یا نگارنده در مکتوبات موجود- تا آن‌جا که بررسی کرده- نیافته است؛ از این رو نگارنده در این مقاله کانون توجه خود را روایات باب قرار داده است. فرضیه مورد توجه نگارنده ملاک بودن زمانی برای وسایل تندرو معمول زمان ماست که به طور حتم در یک روز بسیار بیشتر از هشت فرسخ راه می‌پیمایند.

واژگان کلیدی: مسافت شرعی، بیاض یوم، مسیرة‌ یوم، هشت‌فرسخ

مقدمه (مفهوم‌شناسی و موضوع مسئله)

مسئله ملاک زمانی یا مکانی بودن سفر شرعی پردامنه و بسیار تأثیر‌گذار است و در ابواب مختلف

ادامه نوشته

مسافت شرعی، زمانی یا مکانی؟ (دیدگاه نگارنده زمانی است.)

مسافت شرعی، زمانی یا مکانی؟ (دیدگاه نگارنده زمانی است.)

https://s17.picofile.com/file/8422803534/%D9%85%D8%B3%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B4%D8%B1%D8%B9%DB%8C_11_1399.pdf.html

این مقاله به زبان عربی در «مجلة‌الاستنباط (فصلیة تعنی بعلوم الفقه و الاصول و الحدیث)»، النجف الاشرف، شماره 11، سال پنجم، ربیع 1422ق/ 2021 م منتشر شده است.

مسافت شرعی هشت فرسخ یا یک روز راه (۱)

ویرایش دوم

یکی از مسائل مهم فقهی که با زندگی روزمره مردم عجین شده، مسئله مسافت شرعی است. غالب فتاوای علمای شیعه عصر ما این است که مسافت شرعی هشت فرسخ است؛ یعنی مسافر با پیمودن هشت فرسخ مسافر قلمداد شده و باید نماز را قصر بخواند و روزه نگیرد. اما نظر دیگر این است که هشت فرسخ مربوط به حرکت با شتر است و ملاک در مورد وسایل نقلیه تندرو (ماشین و مانند آن) یک روز پیمودن مسیر است. البته مقدار معمول توقف در روز با شرحی که در ادامه می‌آید، در ضمن آن لحاظ می‌شود. بحث حاضر عهده‌دار بررسی موضوع و داوری در باره آن است. در این پست یکی از بهترین مقالات علمایی که طرفدار ملاک مکانی (هشت فرسخ) در قصر نماز هستند، به نقد گذاشته می‌شود. به یاری خدا در پست‌های دیگر روایات این مسئله را طرح و بررسی و بحث را با تفصیل بیشتر ارائه خواهم کرد. البته پیش از طرح بحث باید به سه نکته توجه شود:
1. اصل در نماز تمام است مگر این که ثابت شود شخص مسافر است.
2. تا صدسال پیش وسیله نقلیه غالب الاغ، اسب و شتر بود و واحد زمانی و مکانی در غالب موارد فرقی نمی‌کرد، ولی تغییر وسائل نقلیه در دوران حاضر باعث جدی شدن طرح این مسئله شده است؛ از این رو با توجه به این که غالب فتاوای علمای پیشین ناظر به عدم فرق واحدهای زمانی و مکانی بوده، به باور نگارنده نمی‌توان در این مسئله به شهرت- بر فرض انعقاد- استناد کرد؛ البته اگر به تأثیر شهرت قائل باشیم.
3. بحث ما صرفاً فقهی و طلبگی است و خوانندگان وظیفه دارند به مرجع تقلید خود رجوع کنند.
مجله فقه اهل بيت عليهم السلام (فارسى)، ج‌50، ص: 65
مقياس شرعى سفر، مكانى يا زمانى‌
آيه اللّه سيد كاظم حائرى‌
چكيده:
واحد مكانى «هشت فرسخ» يا واحد زمانى «طول يك روز» كدام يك مقياس شرعى سفر است؟ نويسنده با بررسى سه دسته از روايات در اين زمينه ابتدا به بيان هشت روايتى مى‌پردازد كه مقدار فاصله مكانى از وطن را ملاك قرار مى‌دهند و آن را دو بريد، معادل هشت فرسخ يا بيست و چهار ميل نشان مى‌دهد.
در گروه دوم، رواياتى را مى‌آورد كه دال بر مقياس زمانى براى طول سفر هستند.
گروه سوم، رواياتى است كه طول مسير و طول زمان را همزمان مقياس قرار داده‌اند. نويسنده در نهايت، جمع بين روايات را مد نظر قرار داده و بر اين باور است كه مقدار مكانى هشت فرسخ، مقياس واقعى طول سفر است و چون در گذشته تعيين فرسخ با علايم ميل، رايج نبوده، از اين رو در روايات از مدت زمان سير به عنوان اماره‌اى براى اندازه‌گيرى مسافت استفاده شده است‌
. كليد واژگان: سفر؛ تقصير نماز؛ افطار روزه؛ بريد؛ فرسخ؛ ميل؛ روز.
آيا مسافت شرعى در سفر از نظر مقدار طولى و مكانى، همان مسافت شناخته شده در دوران نصوص است‌
يا با توجه به تفاوت وسايل نقليۀ سفر در زمان‌هاى مختلف، مقدار‌
 

ادامه نوشته