ویرایش دوم

یکی از مسائل مهم فقهی که با زندگی روزمره مردم عجین شده، مسئله مسافت شرعی است. غالب فتاوای علمای شیعه عصر ما این است که مسافت شرعی هشت فرسخ است؛ یعنی مسافر با پیمودن هشت فرسخ مسافر قلمداد شده و باید نماز را قصر بخواند و روزه نگیرد. اما نظر دیگر این است که هشت فرسخ مربوط به حرکت با شتر است و ملاک در مورد وسایل نقلیه تندرو (ماشین و مانند آن) یک روز پیمودن مسیر است. البته مقدار معمول توقف در روز با شرحی که در ادامه می‌آید، در ضمن آن لحاظ می‌شود. بحث حاضر عهده‌دار بررسی موضوع و داوری در باره آن است. در این پست یکی از بهترین مقالات علمایی که طرفدار ملاک مکانی (هشت فرسخ) در قصر نماز هستند، به نقد گذاشته می‌شود. به یاری خدا در پست‌های دیگر روایات این مسئله را طرح و بررسی و بحث را با تفصیل بیشتر ارائه خواهم کرد. البته پیش از طرح بحث باید به سه نکته توجه شود:
1. اصل در نماز تمام است مگر این که ثابت شود شخص مسافر است.
2. تا صدسال پیش وسیله نقلیه غالب الاغ، اسب و شتر بود و واحد زمانی و مکانی در غالب موارد فرقی نمی‌کرد، ولی تغییر وسائل نقلیه در دوران حاضر باعث جدی شدن طرح این مسئله شده است؛ از این رو با توجه به این که غالب فتاوای علمای پیشین ناظر به عدم فرق واحدهای زمانی و مکانی بوده، به باور نگارنده نمی‌توان در این مسئله به شهرت- بر فرض انعقاد- استناد کرد؛ البته اگر به تأثیر شهرت قائل باشیم.
3. بحث ما صرفاً فقهی و طلبگی است و خوانندگان وظیفه دارند به مرجع تقلید خود رجوع کنند.
مجله فقه اهل بيت عليهم السلام (فارسى)، ج‌50، ص: 65
مقياس شرعى سفر، مكانى يا زمانى‌
آيه اللّه سيد كاظم حائرى‌
چكيده:
واحد مكانى «هشت فرسخ» يا واحد زمانى «طول يك روز» كدام يك مقياس شرعى سفر است؟ نويسنده با بررسى سه دسته از روايات در اين زمينه ابتدا به بيان هشت روايتى مى‌پردازد كه مقدار فاصله مكانى از وطن را ملاك قرار مى‌دهند و آن را دو بريد، معادل هشت فرسخ يا بيست و چهار ميل نشان مى‌دهد.
در گروه دوم، رواياتى را مى‌آورد كه دال بر مقياس زمانى براى طول سفر هستند.
گروه سوم، رواياتى است كه طول مسير و طول زمان را همزمان مقياس قرار داده‌اند. نويسنده در نهايت، جمع بين روايات را مد نظر قرار داده و بر اين باور است كه مقدار مكانى هشت فرسخ، مقياس واقعى طول سفر است و چون در گذشته تعيين فرسخ با علايم ميل، رايج نبوده، از اين رو در روايات از مدت زمان سير به عنوان اماره‌اى براى اندازه‌گيرى مسافت استفاده شده است‌
. كليد واژگان: سفر؛ تقصير نماز؛ افطار روزه؛ بريد؛ فرسخ؛ ميل؛ روز.
آيا مسافت شرعى در سفر از نظر مقدار طولى و مكانى، همان مسافت شناخته شده در دوران نصوص است‌
يا با توجه به تفاوت وسايل نقليۀ سفر در زمان‌هاى مختلف، مقدار‌