اعجاز، ابزاری تبلیغی یا دفاعی

ادعای ارتباط با غیب از سوی مدعی نبوت و یا مدعی منصبی ‌الهی امری غیر متعارف است که پذیرش آن بر همگان آسان نیست، حتی اگر گفته‌ها و دستورهای او با فطرت همخوان و بر آن منطبق باشد، به‌ویژه اگر احکام این مدعی، مخالف مصالح و منافع مادی باشد که موضع گرفتن در برابر او کاملاً عادی و عقلایی است؛ چنان‌که در سوره شعرا می‌خوانیم، وقتی حضرت صالح† ادعای نبوت کرد، در پاسخ به او گفتند: «مَا أَنتَ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُنَا فَأْتِ بَِایةٍ إِن کنتَ مِنَ الصَّادِقِین‏؛ تو جز بشرى همانند ما نیستى و اگر راست مى‏گویى نشانه [معجزه]اى بیاور»؛ بنابراین مدعی نبوت باید به چیزی متوسل شود که پذیرش این ارتباط غریب را آسان کند و آن معجزه است.

اینک این مسئله مطرح می‌شود که جایگاه معجزه در تبلیغ شریعت چیست؟ آیا از باب تبلیغ است (تا وجودش از همان ابتدا ضروری باشد) یا از باب دفاع است (تا در در برابر منکران، آوردنش ضروری شود) و یا لطفی است از جانب خدا که دامنه‌ای گسترده‌تر از تبلیغ و دفاع دارد (تا بدون ضرورت نیز ارائه شود؛‌ یعنی در فرض نبود آن نیز