شبهه شده که پیامبر اکرم ص در ترتیب سور دخالتی نداشته و هیچ روایتی وجود ندارد که نشان دهد پیامبر اکرم ص در خصوص ترتیب سوره‌ها اظهار نظری کرده باشند.

پاسخ: برشی از کتاب «برهانی تاریخی بر تحریف‌ناپذیری قرآن (تاریخ قرآن و قرائات)»، فصل سوم: «

از ابن عباس نقل شده که گفت:‌ از عثمان پرسیدم: چرا سوره انفال (نزول 87) را کنار سوره برائت (نزول 113 یا 114) قرار دادی؟ عثمان در پاسخ گفت: پیامبرˆ دستور داد آیات سوره برائت در ادامه سوره انفال نوشته شود و برای ما روشن نکرد که این دو یک سوره هستند یا دو سوره؟[1] در اسباب نزول نقل از بستان فقیه از ابواللیث از قول عثمان آمده که گفت: من کاتب خاتمه سوره انفال و فاتحه سوره برائت بودم، رسول اللهˆ میان این دو سوره املای تسمیه نفرمود (مثلا نفرمود: آغاز سوره برائت یا از این‌جا به بعد سوره برائت است).[2]

در باره این روایت چند نکته حائز توجه و تذکر است:

الف) ابن عباس تنها از این دو سوره سؤال کرده است و این نشان می‌دهد در مورد دیگر سوره‌ها طبق متعارف عمل شده است.

ب) پیامبرˆ این دو سوره را به رغم فاصله زیاد در زمان نزول، کنار هم قرار داده است.

ج) خود حضرت املاء فرموده‌اند و بر اساس نقل فوق، املای حضرت مشتمل بر ترتیب سوره‌ها هم می‌شده است و این نمونه‌ای برای رفع این شبهه است که پیامبر اکرم ص ترتیب هیچ دو سوره‌ای را بیان نکرده‌اند و در این خصوص هیچ روایتی نداریم.[3]

د) انفال و توبه در مصحف ابی بن کعب (به هر دو روایتش (ابن ندیم و شهرستانی))[4] کنار هم قرار گرفته است، با این که ترتیب مصحف او با مصحف موجود تفاوت‌هایی دارد؛ بنابراین، کنار هم قرار گرفتن آن دو نمی‌تواند به اجتهاد عثمان بوده باشد؛ زیرا چنان که در ادامه می‌آید، روایتی موهم این است که ترتیب این دو سوره از اجتهاد عثمان است.

ه) قرائت دیگری از گفتمان ابن عباس و عثمان وجود دارد که بر اساس آن عثمان می‌گوید: رسول خدا ˆ هراز چند گاهی سوره‌ای بر وی با تعدادی آیه نازل می‌شد و هر گاه چیزی بر وی نازل می‌شد برخی از کاتبان را نزد خود فرا می‌خواند و می‌فرمود: این آیات را در سوره‌ای که در آن کذا وکذا ذکر شده قرار دهید، و همچنین آیاتی دیگر نازل می‌شد و می‌فرمود: این نازل شده را در سوره‌ای که کذا و کذا در آن ذکر شده قرار دهید. [دقت شود: از ظاهر عبارت فهمیده می‌شود این گونه موارد کم نبوده است.] انفال از اول سوره‌های نازل شده در مدینه بود و برائت از جمله سوره‌های پایانی نزول، قصه آن‌ها نیز شبیه یکدیکر بود. به گمانم رسید که این سوره بخشی از آن است. رسول الله ˆ نیز قبض روح شدند و برای ما روشن نفرمودند که این سوره بخشی از آن سوره ( انفال) است به همین دلیل میان آن‌ها مقارنه ایجاد کردم و بین آن ‌دو بسمله را ننوشتم و درهفت سوره طولانی گذاردم.[5] از این نقل به صراحت استفاده می‌شود که کنار هم قرار گرفتن این دو به اجتهاد عثمان بوده و حال آن‌که پیش‌تر در مصحف ابی بن کعب که به گفته ذهبی سید قراء بوده (أقرأ الصحابة وسيد القراء)[6]، کنار هم قرار داشته‌اند. گفتنی است ابی بن کعب خود مسئولیت تیم نگارش مصحف امامِ عثمان را بر عهده داشته است و بر اساس نقلی مصحف امام از روی مصحف او و زیر نظر او نگارش شده است. در مقدمه تفسیر طبری آمده است: «... پس مصحف ابی بن کعب را بیاوردند و هیچ مصحف نیافتند درست‌تر از آن، و امیر المؤمنین عثمان از آن نسختی برداشت ... »[7] این نشان می‌دهد نقل ما از گفتمان ابن عباس صحیح‌تر است و در حقیقت اجتهاد عثمان به یک سوره تلقی کردن این دو سوره بوده (به دلیل نبود بسمله بین آن دو) و نه قرار دادن آن دو کنار هم.

و) در تتمه بند پیشین، یادآور می‌شویم که یکی از مهم‌ترین دلایل معتقدان به عدم جمع در زمان پیامبرˆ اختلاف مصاحف صحابه است، لیکن به اختصار باید دانست که

اولاً: این مصاحف شخصی بوده است؛ از این رو می‌بینیم ابیّ با این که خود عهده‌دار مسئولیت تیم یکسان‌سازی مصاحف و املای مصحف امام بود، ترتیب سوره‌ها را بر اساس آنچه از زمان پیامبرˆ رایج بود، تنظیم کرد نه مصحف خودش.

ثانیاً: هم از ابیّ و هم از ابن مسعود که مصحف این دو نماد اختلاف با مصحف موجود می‌باشند[8]، مصاحف گوناگونی نقل شده است که هیچ‌یک با دیگری هماهنگ نیست! ابن ندیم در مورد مصحف ابن مسعود می‌گوید من مصاحف گوناگون و متفاوتی دیدم که ترتیب همه آن‌ها منسوب به ابن مسعود بود[9] مقایسه ترتیب مصاحف ابیّ منقول از ابن ندیم و شهرستانی نیز نشان می‌دهد مطلب فوق درست است؛ البته نکته درخور توجه در بررسی مصاحف صحابه این است که غالب قریب به اتفاق آن‌ها ترتیبی نزدیک به ترتیب مصحف موجود دارند و این نشان دهنده ریشه‌دار بودن ترتیب موجود در زمان پیامبرˆ است.... »