ضميمه

اولين گام‌‏هاى سلوك

بخشى از دستورهاى سلوكى علامه قاضى(ره)[1]

1. شما را سفارش مى‏كنم به اين‏كه نمازهايتان را در بهترين و با فضيلت‏ترين اوقات آن‏ها به جا بياوريد و آن نمازها با نوافل، 51 ركعت است؛ پس اگر نتوانستيد، 44 ركعت بخوانيد و اگر مشغله‏هاى دنيوى نگذاشت آن‏ها را به‏جا آوريد، حداقل نماز اوّابين را بخوانيد [نماز اهل انابه و توبه هشت ركعت هنگام زوال است.]

2. براى مؤمنان هيچ راه گريزى از نماز شب نيست، و تعجّب از كسى است كه مى‏خواهد به كمال دست يابد، در حالى كه براى نماز شب قيام نمى‏كند و ما نشنيديم كه احدى بتواند به آن مقامات دست يابد مگر به وسيله نماز شب.

3. شب‏ها با صداى زيبا و غم‏انگيز، قرآن كريم را تلاوت كنيد كه آن نوشيدنى و شراب مؤمنان است.

4. زيارت مشهد اعظم ـ براى كسى كه مجاور آن‏جاست ـ در هر روز، و رفتن به مساجد معظّمه در حدّ امكان و همين‏طور ساير مساجد؛ همانا مؤمن در مسجد مانند ماهى در آب است.

5. بعد از نمازهاى واجب، تسبيح فاطمه زهرا عليهاالسلام ترك نشود؛ همانا آن از ذكر كبير به شمار مى‏آيد و دست‏كم در هر مجلسى يك دوره ذكر شود.

6. از آن چيزها كه بسيار لازم و با اهمّيت است، دعا براى فرج حضرت حجت ـ صلوات اللّه‏ عليه ـ در قنوت نماز وتر است، بلكه در هر روز و در همه دعاها.

7. قرائت زيارت جامعه در هر روز جمعه؛ مقصودم همان زيارت جامعه معروف است.

8. تلاوت قرآن كم‏تر از يك جزء نباشد.

9. زياد به زيارت و ديدار برادران نيك سيرت برويد؛ چرا كه آن‏ها برادران شما در پيمودن راه و رفيق در مشكلات هستند.

10. يك روز در ميان، در روز، به زيارت قبور مردگان برويد و در شب نرويد. [شايد اگر هر روز به زيارت اهل قبور برويم به شكل عادت در بيايد و تأثيرگذارى آن كم‏تر باشد.]...

بخشى از دستورهاى سلوكى آية‏اللّه‏ العظمى بهجت(ره)[2]

1. همّت در به جا آوردن نماز با رعايت آداب معنوى و حضور قلب؛

2. تصميم جدى و عزم آهنين بر ترك معصيت و دورى از گناه كه اساسى‏ترين پايه معرفت محسوب مى‏شود.

3. ارج نهادن و پيروى از دستورهاى اُمَناى رسول اكرم صلى‏الله‏عليه‏و‏آله‏وسلم و ائمه عليهم‏السلام و فرهيختگان عارف، و دقّت در سرگذشت و شرح حال و زندگى‏نامه آنان كه درس اخلاق عملى محسوب مى‏شود و از كتاب‏هاى اخلاقى كه به صفات نيك فراخوانده و از صفات زشت پرهيز مى‏دهند، به مراتب مؤثّرترند.

4. اثر زائدالوصف سكوت و صَمْت از لايعنى كه در واقع حفظ حريم ترك معصيت محسوب مى‏شود.

5. حفظ اسرار از نااهلان؛

6. اطاعت از والدين، هر چند ممكن است در نظر سالك، مانع محسوب شود، ولى سرانجام اثر كيميابخش خود را در طىّ سلوك گذاشته، راهرو را هر چه سريع‏تر به مقصد مى‏رساند.

نصايح اخلاقى و عرفانى از آية‏اللّه‏ كشميرى(ره)[3]

1. قرائت ذكر يونسيه[4] در سجده و ادامه آن تا يك سال باعث تجرّد روح از جسم، اتصال به ارواح و باز شدن چشم برزخى مى‏گردد.

2. قرائت سوره فتح براى رفع حجاب‏ها، بسيار خوب است.

3. تلاوت چهارصد مرتبه آيه نور[5] در حرم امام‏رضا عليه‏السلام به نيّت هديه به امام عليه‏السلام بسيار مؤثر است.

4. قرائت يك حمد و يازده بار سوره توحيد و هديه آن به ارواح مؤمنان بسيار مؤثر است.

5. در زمان هجوم گرفتارى‏ها و مشكلات، قرائت سوره و يا ذكرى به نيّت هديه به امام جواد حضرت محمدتقى عليه‏السلام مؤثر و مجرّب است.

6. اثر دعاها و يا اذكار زمانى ظاهر مى‏گردد كه يك سال كامل از استمرار آن بگذرد.

7. بهترين حالت براى سالك حالت سجده است، يا اذكارى همچون ذكر يونسيه و يا ذكر امام كاظم عليه‏السلام : «فليحسن العفو من عندك» كه هيچ عملى همچون سجده سالك براى شيطان سخت و ناراحت كننده نيست.

8. مداومت بر قرائت سوره توحيد باعث ازدياد يقين مى‏گردد.

9. براى حديث نفس ذكر تهليل (لا اله الاّ اللّه‏) بسيار مؤثر است.

10. در ميان ادعيه وارده، قرائت دعاى احتجاب: «يـا مَن احْتَجَبَ بِشعـاعِ نُورِهِ عَن نَواظِرِ خَلْقِهِ...» براى نورانيت قلب مؤثر و مجرّب است.

11. قرائت بيست و يك مرتبه آية‏الكرسى در روز براى تقويت حافظه بسيار

12. بيان ذكر «يـا اللّه‏ يـا اللّه‏ يـا رَبّ» در يك ساعت خاص در حال سجده براى تقويت روح بسيار مؤثر است.

13. عدد خاص براى استغفار مبتديان هزار و يك مى‏باشد.

14. «مكاشفه» فرد ادنى از مشاهدات سالك است و زمانش نيز كوتاه، ولى «معاينه» فرد اكمل آن و مدت زمانش نيز طولانى است و در اين حالت، سالك در واقع خود «مُشاهَد» را مى‏بيند.[6]

15. استاد ما آقاى قاضى مى‏فرمود: با تخليه (ترك صفات رذيله و اخلاق نفسانى)، تحليه و تجليه هم به دنبالش ظاهر خواهد شد.[7]

[1] . ر.ك: اسوه عارفان، ص 134 ـ 139.

[2] . ر.ک: فريادگر توحيد، ص 38.

[3]. آية‏اللّه‏ سيد عبدالكريم كشميرى، 1346 ـ 1419 ه . ق.

[4] . آيه شريفه: «لاَّآ إِلَـهَ إِلاَّآ أَنتَ سُبْحَـنَكَ إِنِّى كُنتُ مِنَ الظَّــلِمِينَ»(انبياء،87)

[5] . آيه نور: «اللَّهُ نُورُ السَّمَـوَ تِ وَالاْءَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَوةٍ...»(نور،35) مؤثر است و مراد از آية‏الكرسى سه آيه 255ـ257 از سوره بقره است.

[6] . براى آگاهى بيشتر از «مكاشف»، «مشاهده» و «معاينه» ر.ك: مقامات معنوى، ج 4، ص 21ـ35.

[7] . ر.ک: جمال آفتاب، ص 198ـ202.

مهم‏ترين منابع و مآخذ

ـ اخلاق در قرآن، آية‏اللّه‏ ناصر مكارم شيرازى و همكاران، مدرسة الامام على بن ابيطالب عليه‏السلام ، چ اول، قم 1378 ش.

ـ اسوه عارفان (گفته و ناگفته‏ها درباره مرحوم علامه سيد على‏آقا قاضى به ضميمه جمال آفتاب، شرح حال مرحوم آية‏اللّه‏ سيد عبدالكريم كشميرى)، محمود طيّار مراغى و صادق حسن‏زاده، انتشارات مؤمنين، چ اول، قم 1378 ش.

ـ اقبال الاعمال، سيدرضى‏الدين بن طاووس، دارالكتب الاسلامية، تهران 1349 ش.

ـ الاختصاص، الشيخ المفيد (عبداللّه‏ محمد بن محمد بن النعمان العكبرى) (م 413 ه.ق)، مؤسسة النشر الاسلامى، ط الاولى، قم.

ـ انسان در عرف عرفان، حسن حسن‏زاده آملى، سروش، چ سوم، تهران 1378 ش.

ـ بحارالانوار، محمدباقر مجلسى، المكتبة الاسلامية، تهران.

ـ تجلّى عقش و عرفان در داستان‏هاى اخلاقى و عرفانى، سيدمحمدحسين صمدى، نجبا، چ اول، قم 1381 ش.

ـ توحيد علمى و عينى، سيدمحمدحسين حسينى طهرانى، انتشارا حكمت، چ دوم، قم 1415 ق.

ـ توصيه‏ها، پرسش‏ها و پاسخ‏ها (در محضر حضرت آية‏اللّه‏ جوادى آملى)، دفتر نشر و پخش معارف، چ دوم، قم 1380 ش.

ـ جمال عرفان (شرح حال و كرامات عارف كامل آية‏اللّه‏ العظمى سيد جمال‏الدين گلپايگانى)، على تنكابنى، مؤسسه انتشاراتى ائمه عليهم‏السلام ، چ اول، قم 1382 ش.

ـ داستان‏هاى پراكنده در آثار شهيد دستغيب، سيدمحمدهاشم دستغيب، انتشارات ناس.

ـ داستان‏هاى شگفت، آية اللّه‏ سيدعبدالحسين دستغيب، دفتر انتشارات اسلامى، چ پانزدهم، قم 1376 ش.

ـ داستان‏هاى عارفانه، شهروز شهرويى، نجبا، چ اول، قم 1381 ش.

ـ در كوى بى‏نشان‏ها، مصطفى كرمى‏نژاد، انتشارات نهاوندى.

ـ در محضر لاهوتيان (زندگى نامه، شيوه سلوكى و كرامات عارف بصير و سالك خبير حضرت آقاى جعفر مجتهدى قدس‏سره )، محمدعلى مجاهدى، مؤسسة انتشاراتى لاهوت، چ اول، تهران، 1381 ش.

ـ روح و ريحان (شرح حال عارف كامل آية‏اللّه‏ سيدعبدالكريم رضوى كشميرى قدس‏سره )، سيدعلى‏اكبر صداقت، نشر بقية اللّه‏(عج)، چ اول، قم 1380 ش.

ـ سرّ دلبران، رضا استادى، دفتر نشر برگزيده، چ اول، قم 1377 ش.

ـ سفينه البحار، شيخ عباس قمى، چاپ سنگى.

ـ سياحت شرق (زندگى‏نامه خودنوشت آقا نجفى قوچانى)، اميركبير، چ دوم، تهران 1362 ش.

ـ سيرى در آفاق (زندگى‏نامه حضرت آية اللّه‏ العظمى بهاءالدينى رحمه‏الله )، حسين حيدرى كاشانى، چ دوم، قم 1379 ش.

ـ سيماى فرزانگان، رضا مختارى، مركز انتشارات دفتر تبليغات اسلامى، چ چهارم، قم 1371 ش.

ـ شرح مصباح الشريعه و مفتاح الحقيقه، عبدالرزاق گيلانى، به تحقيق سيدجلال‏الدين محدّث‏ارموى، كتابخانه صدوق، تهران، 1360 ش.

ـ صحبت جانان (انديشه عرفانى و شيوه سلوكى آية‏اللّه‏ عبدالكريم كشميرى)، على اكبر صداقت، مطبوعات دينى، چ اول، قم 1382 ش.

ـ فروغ دانايى (شرح حال و خاطرات علامه محمدتقى جعفرى)، يعقوب قاسملو، انتشارات نسيم حيات، چ اول، قم 1379 ش.

ـ فريادگر توحيد (جمال السالكين و شيخ العارفين حضرت آية‏اللّه‏ العظمى محمد تقى بهجت ـ دام ظله ـ)، مؤسسه فرهنگى انتشاراتى انصارى، چ پنجم، قم 1380 ش.

ـ كرامات الاولياء، سيدعباس موسوى مطلق، نجبا، چ دوم، قم 1381 ش.

ـ كرامات معنوى (به ضميمه روايت عنوان بصرى)، سيدعباس موسوى مطلق، چ اول، قم 1378 ش.

ـ كيمياى محبت (زندگى‏نامه مرحوم شيخ رجبعلى خياط (نكوگويان))، محمد محمدى رى‏شهرى، دارالحديث، چ اول، قم 1378 ش.

ـ گناهان كبيره، سيدعبدالحسين دستغيب، دفتر انتشارات اسلامى، چ سيزدهم، قم 1379 ش.

ـ مجله حوزه، شماره‏هاى مختلف.

ـ مجله حضور، شماره‏هاى 5 و 6، تابستان و پاييز 1371 ش.

ـ معادشناسى، سيدمحمدحسين حسينى طهرانى، انتشارات حكمت، چ دوم، 1402 ق.

ـ مقامات معنوى، محسن بينا، چاپ هشتم، 1374 ش.

ـ مكاشفات اولياى الهى، مصطفى محمدى، مؤسسه انتشارات عصر ظهور، چ اول، قم 1379 ش.

ـ منازل الاخرة (سرگذشت انسان هنگام مرگ و بعد از آن)، شيخ‏عباس قمى، انتشارات مركز فرهنگى شهيد مدرس، چ دوم، اصفهان، 1379 ش.

ـ مهر تابان (يادنامه علامه طباطبايى)، سيدمحمدحسين حسينى طهرانى، انتشارات باقرالعلوم عليه‏السلام ، قم.

ـ ميراث ماندگار (مجموعه مصاحبه‏هاى سال اول و دوم كيهان فرهنگى)، سازمان انتشارات كيهان، چ دوم، تهران 1369 ش.

ـ ميزان الحكمه، محمد محمدى رى‏شهرى، ترجمه حميدرضا شيخى، دارالحديث، چ دوم، قم 1379 ش.

ـ نغمه‏هاى عارفانه (شرح دعاى ملكوتى سحر)، سيدمحمدمهدى دستغيب، چ اول، شيراز 1377 ش.

ـ وسائل الشيعه، محمد حر عاملى، مؤسسة آل‏البيت، قم 1412 ق.