چند نکته در باره عباس بن علی قمر بنی هاشم علیه السلام

1. مطالبی که از حضرت علی ع در شب شهادت (21 ماه رمضان) خطاب به حضرت ابالفضل ع در باره سفارش نسبت به برادرش امام حسین ع در منابع متأخر (مانند معالی السبطین، شعشعة الحسینی، اسرار الشهادات،  و ...) نقل شده، در منابع قدیمی وجود ندارد. (برای آگاهی بیشتر ر.ک: دانشنامه امام حسین ع، ج7، ص 84)

2. حضرت ابالفضل بارها به شریعه رفت و آب آورد. در یکی از این موارد به همراه برادرانش جعفر،‌ عبدالله و عثمان برای آب آوردن رفت که در برگشت سه برادر شهید شدند و حضرت عباس ع پس از قتل افراد بسیاری از لشکر دشمن سالم به خیمه‌ها بازگشت. این مطلب را در کتاب نسب قریش، ص 43 و دانشنامه امام حسین ع ج7، ص 90 ببینید.

3. در دو منبع قدیمی آمده که هر دو دست و هر دو پای حضرت ابالفضل ع را قطع کردند. (المناقب و المثالب,قاضی نعمان مغربی (م363ق)، ص 309) گویا پاهای حضرت را بعد از این‌که بر زمین افتاد، از شدت خشم و در برابر انبوه افرادی که به دست حضرت ابالفضل ع کشته شده بودند، قطع کردند. (و قطعوا یدیه و رجلیه حنقاً علیه؛ دست‌ها و پاهایش را از سر کینه‌ورزی با او و به سبب گرفتاری[هایی که برایشان به وجود آورده بود] و کشتاری که از آن‌ها کرده بود،‌قطع کردند) (شرح الاخبار، قاضی نعمان مغربی (م363ق)، ج3، ص 191)

هر دو منبع از منابع قدیمی و مهم و نوشته قاضی نعمان مغربی متوفای به سال 363 ق که گویا شیعی اسماعیلی بوده، می‌باشد.

4. نکته‌ای از مقتل حضرت عباس ع که توجه مرا به خود جلب کرد،‌ این بود که حضرت در حال جنگ و پس از قطع دست راست و چب آنچنان رجزی می‌خواند که گویا یک شاعر در آرامش کامل چنین سروده است: 

والله إن قطعتم یمینی / انی احامی ابدا عن دینی

و عن امام صادق الیقین / نجل النبی الطاهر الامین

بعد جنگید تا دست چپ قطع شد، فی البداهه رجز خواند: 

یا نفس لاتخشی من الکفار/  ابشری برحمة الجبار

مع النبی السید المختار / قد قطعوا ببغیهم یساری

فأصلهم یا رب حر النار

این ادبیات در آن حال فقط از مثل او بر می‌آید!

5. کنیه‌های او: ابا الفضل و أبا القربة (صاحب مشک) و القابش: السقاء و قمر بنی هاشم است. 

6. در نسب قریش (ابو عبدالله، مصعب بن عبدالله بن مصعب زبیری ، در قرن سوم هجری) برای حضرت عباس ع فرزندی به نام عبیدالله ذکر شده است. این مطلب را عمدة الطالب ابن عنبه (م 828ق) نیز دارد و گفته که نسل عباس ع اندک و از طریق عبیدالله هستند.

7. در دانشنامه ج7، ص 84، مطلبی آمده از اسرار الشهادات که جریان مشورت حضرت علی ع با برادرش در مورد انتخاب همسری که فرزندی شجاع برایش بیاورد، را بی اساس دانسته است (یا از متن این‌گونه تلقی می‌شود و ممکن است قصد نویسندگان این مطلب نباشد) ولی مطلب یاد شده در منبع قدیمی عمدة الطالب  آمده و اتفاقا خود دانشنامه در ص 106 آن را نقل کرده است مگر این‌که این منبع را قدیمی لحاظ نکنیم.

8. 

در باره حضرت ابالفضل مطلب بسیار است که در منابع دم دستی مثل لهوف یافت می‌شود. چند نکته فوق به نظرم نیاز به تذکر داشت.